Ludzie są do siebie podobni, nie zależnie od tego, czy żyli dwa tysiące lat temu w Grecji lub Egipcie, czy żyją w dzisiejszych czasach, na przykład w Chinach, Polsce lub Stanach Zjednoczonych, podobieństwo się nie zmienia, wciąż chcemy być bogaci, zdrowi, sławni, najlepsi, kochani, szczęśliwi, myślimy o śmierci, i o tym, co się z nami stanie po śmierci, czy jest jeszcze jedno życie po życiu, etc. Te moje stwierdzenie na pewno nikogo nie zaskoczyło, to stary banał tak jak ludzkość. Opisywanie ludzkiego losu, doświadczeń, emocji na przestrzeni wieków jest ulubionych zajęciem nie tylko dramaturgów, ale i poetów. Pisanie o ludzkim szczęściu/nieszczęściu, kładzenie miodu na zranione serce, czy czekanie aż się rany zabliźnia/zagoją, to „ulubione” zajęcie wielu pokoleń liryków. Do nich też należy laureatka Literackiej Nagrody Nobla, (2020) Louise Glück ze Stanów Zjednoczonych i choć nie jest lirykiem, tylko poetką depresyjnego realizmu z przełomu XX i XXI wieku, która łączy brutalność życia ze szczerością, mitologie starych kultur europejskich z amerykańską rzeczywistością, wpłata w to wszystko bardzo osobiste doświadczenia, które rozpisuje na wersy wiersza.
Pisze w formie spowiedzi, a spowiada się przed bliźnim, sama sobą, światem, każdym, kto nadstawi ucha i będzie chciał jej posłuchać, czyli kupi tomik jej wierszy. Spowiada się, opowiadając o tym jak życie ją traktuje, o swoich depresjach i o tym, co zostało z jej marzeń i oczekiwań od życia. Jest poetką naszych czasów, czasów pandemii, być może dlatego otrzymała Literackiego Nobla w 2020 roku, bo nasze dzisiejsze cierpienia i smutki utożsami z tymi z mitów stworzonych przez ludzi trzy tysiące lat temu. Na tym polega jej uniwersalizm, łączy cierpienia greckiej mitologicznej bogini z cierpieniem dziewczyny z prerii amerykańskiego Środkowego Zachodu. Jej poezja jest o tym, że umrzemy, i nie jest to żadne odkrycie, umrzemy, ale czytając jej poezję jest nam łatwiej umierać, bo także pomaga jak żyć. Czytając jej twórczość czytelnik ma wrażenie, że to właśnie poetka mówi do niego, a jeśli nie ona to ktoś znajomy, ktoś z daleka, ktoś, kto spogląda na nas przez ramię śmierci, i w tym momencie pojawia się paradoks, bo chce się mam żyć. Jednak nie można powiedzieć, że poezja Louise jest dla tych, co poszukują w niej nadziei i pocieszenia, czy tylko „radości dnia codziennego”. Jeśli ktoś chciałby szukać w poezji pani Glück otuchy na dzisiejsze trudne czasy, balsamu na zranioną duszę, znaków nadziei, absolutne, zawiedzie się i to bardzo mocno, jeśli w ogóle nie popadnie w depresję. Louise Glück uczy nas, że cierpienie, zapomnienie, a nawet śmierć nie będą końcem naszych utrapięń, bo będą po nas inni cierpieć, rozmyślać o śmierci, przechodzić przez różnego rodzaje depresje i załamania nerwowo-psychiczne. Przeciętny człowiek, nie myśli o umieraniu codziennie, przeciętny Polak nawet nie ma ubezpieczenia na życie, nie ma wykupionego grobu, nawet nie ma zabezpieczenia dla rodziny po jego śmierci. Myślenie o cierpieniu i śmierci może naprawdę odebrać mam radość życia. Ale myślenie o śmierci jest tym, czym Louise Glück z upodobanie od kilku dekad w swojej twórczości zajmuje. Nie robi tego z uporem maniaka, trzyma pewien dystans do tych, których opisuje, znajomych i bliskich (włączając siebie). Pozwala on jej widzieć ludzi, ich zachowania, ich życia i relację międzyludzkie z wyostrzoną ostrością, patrzeniem i obserwowaniem zimnym okiem i wyciszeniem sobie na tzw. odgłosy życia. Polubić wiersze/twórczość pani Glück oznacza wczuć się w gorzką samoświadomość, że każdego dnia jest nas „coraz mniej”, że każdego dnia zbliżamy się do dziury, która nazywa się grób.
Tak się rozpoczyna jeden z najpopularniejszych wierszy Glück –Wild Iris:
Na końcu mojego cierpienia były drzwi. Wysłuchaj mnie: to, co nazywasz śmiercią Przypominam sobie.
Poetka jest wyczulona na ludzkie uczucia, zarówno brzydkie, jak i wzniosłe, a także na naszą wolę przetrwania w obliczu świata, który chce nas unicestwić. Pisze o doświadczeniach ogólnoludzkich, ale robi to w bardzo prywatny, intymny sposób, bez wpadania w moralizatorstwo, frazesy i bez łatwego pocieszania czytelnika oraz tak zwanej auto promocji, co jest wśród poetów bardzo popularne. Poezja Louise Glück pomimo tematów starych jak świat, ból, cierpienie, przemijanie, umieranie, jest świeża, ale surowa, trudna do zaakceptowania przez ludzi szukających w poezji inspiracji do życia, bo nie oszczędza nikogo, sama jej autorka cierpi i jest dręczona czarnymi myślami.
Averno jezioro
Averno to małe jezioro kraterowe na południu Włoszech, uważane było przez starożytnych Rzymian za wejście/bramę do podziemi. Averno – wejście do Hadesu. Rzymianie wierzyli, że jest ono bramą do podziemnego świata zmarłych. Twierdzono, że ptaki, które będą w kontakcie z wodą Averno, od razu wyzioną ducha, za sprawą substancji znajdujących się w jeziorze. Louise Glück wykorzystała także grecki mit o córce Demeter, Persefonie i jej małżeństwie z Hadesem. Ten powracający temat znany wielu poetom od wielu pokoleń podobnie jak tematy zapomnienia i śmierci, duszy i ciała, miłości i izolacji stworzyły klimat bardzo osobistych wierszy, tak zwanej poezji konfesyjnej.
Averno – to dziesiąty tom poezji wydany w 2006 roku przez Louise Glück, a także tytuł najdłuższego poematu pięcioczęściowej lamentacji. Tematem jej będzie starzenie się, zmiany duchowe i fizyczne, jakie dokonują się podczas naszego życia, a także śmierć, umieranie metaforyczne , duchowe i fizyczne. Tomik podzielony jest na dwie części, a każda składa się z pięciu rozdziałów, znajduje się w nim osiemnaście wierszy, kilka z nich to rozbudowane utwory z wyraźnymi, krótkimi rozdziałami.
Tomik ten jest często określany jako „nowoczesny klasyk” ze względu na jego wieczne tematy i motywy. Czasopismo The New York Times pisze: „Glück podejmuje własne wyzwanie, wykorzystując je do badania pojęć takich jak„ umysł ”i„ dusza ” z świeżej, często kwaskowatej perspektywy”. Dla nas czytelników poezji L. Glück , ta „kwaskowata perspektywa”, to nic innego jak osiemnaście wierszy bogatych i dźwięcznych – z misternie powiązanymi obrazami, nakładającymi się na siebie tematami, powtarzającymi się postaciami – wszystko to tworzy ujednolicony zbiór, w którym każda część odpowiada za całość , bo są po mistrzowsku ze sobą splecione.
Nie jest jednak łatwy w analizie czy interpretacji, wiele problemu sprawiają zaimki osobowe, I, you, he, she, they, we. Nie zawsze wynika to z tekstu i wielu przypadkach trzeba się domyśleć o kim jest mowa.
Poemat „Averno”, to także utwór wielu środków stylistycznych jak i oklepanych zwrotów i banałów, które w zestawieniu z pomysłem jak je wykorzystać na nowo, poetka nie waha się i robi to po mistrzowsku. Przykładem tego niech będzie kilka wybranych przeze mnie.
Banały:
You die when your spirit dies. Otherwise, you live. It is terrible to be alone. I don’t mean to live alone — But not to my children. They’re after me to make a will; they’re worried the government will take everything. They’re living in a dream, and I’m preparing to be a ghost. I want to shout out
metafory
In between, the pit of disappearance. We grew silent, hypnotized by the snow. They write their names in mist on a train window.
Averno
1. Umierasz, gdy umiera twój duch. Jeśli on żyje, ty żyjesz. Możesz sobie nic z tego nie robić, ale ciągniesz to - coś, na co nie masz wpływu. Kiedy mówię to moim dzieciom nie zwracają uwagi. Myślą, że starzy ludzie - tak zawsze zachowują się gadają o rzeczach, których nikt nie może zobaczyć by ukryć utratę komórek mózgowych. Mrugają do siebie porozumiewawczo; posłuchaj starego, mówiącego o duchu ponieważ nie może sobie przypomnieć jak nazywa się krzesło. To strasznie jest być samotnym. Nie mam na myśli mieszkać samemu - być samotną, gdzie nikt cię nie słyszy. Pamiętam słowo na krzesło. Chcę powiedzieć - po prostu nie jestem już zainteresowana . Budzę się myślę muszę się przygotować. Wkrótce duch się podda - wszystkie krzesła na świecie ci nie pomogą. Wiem, co mówią, kiedy nie ma mnie w pokoju. Że powinnam się z kimś spotykać, że powinnam brać jeden z tych nowych leków na depresję. Słyszę ich szepty, planują podział kosztów. Chce mi się krzyczeć wszyscy żyjecie we śnie. Wystarczająco przykro, uważają, patrzeć jak się rozpadam. Wystarczająco przykro bez tych pouczeń, jakie mają w te dni Jak bym miała jakieś jakiekolwiek prawo do tych nowych informacji. Cóż, mają to samo prawo. Żyją we śnie, a ja się przygotowuję do bycia duchem. Chcę mi się krzyczeć mgła ustępuje - To jest jak nowe życie: nie masz żadnego udziału w wyniku; znasz wynik. Pomyśl o tym: sześćdziesiąt lat siedzenia na krzesłach. A teraz śmiertelny duch szuka tak otwarcie, tak nieustraszenie – Podnieść zasłonę. Aby zobaczyć, z czym się żegnasz. 2. Dawno mnie tam nie było Kiedy znów zobaczyłam pole, jesień się skończyła. Tutaj kończy się prawie przed rozpoczęciem - starzy ludzie nie mają nawet letnich ubrań. Pole było pokryte śniegiem, nieskazitelne. Nie było śladu tego, co się tutaj wydarzyło. Nie wiedziałaś, czy rolnik przesadził, czy nie. Może zrezygnował i odszedł. Policja nie złapała dziewczyny. Po chwili powiedzieli, że przeprowadziła się do innego kraju, w którym nie ma pól. Taka katastrofa nie pozostawia śladu na ziemi. A tacy ludzie - myślą, że im to daje nowy start. Stałam długo, wpatrując się w martwy punkt. Po chwili zauważyłem, jak się ściemniło, jak zimno. Długo - nie mam pojęcia, jak długo. Kiedy ziemia wyzbywa się pamięci czas w pewnym sensie traci na znaczeniu. Ale nie dla moich dzieci. One szukają mnie aby sporządzić testament; martwią się że rząd wszystko zabierze. Powinni kiedyś ze mną pójść patrzeć na to pole pokryte śniegiem. Wszystko tam napisałam. Nic: nie mam im nic im do dania. To po pierwsze. Po drugie: nie chcę być skremowana. 3. Po jednej stronie dusza błąka się. Po drugiej stronie istoty ludzkie żyjące w strachu. Pośrodku dół grobowy. Niektóre młode dziewczyny pytają się mnie czy będą bezpiecznie w pobliżu Averno - są zmarznięte i chcą pojechać na południe, na chwilkę. A jedna mówi, jakby żartem, ale nie za daleko na południe – Mówię tak bezpiecznie tutaj, jak wszędzie, czują się szczęśliwe. Co oznacza, że nic nie jest bezpieczne Wsiadasz do pociągu, znikasz. Piszesz swoje imię w oknie, znikasz. Takie miejsca są wszędzie, miejsca, do których wchodzisz jako młoda dziewczyna z których nigdy nie wrócisz. Jak pole, które spłonęło. Później dziewczyny już nie było. Może ona nie istniała, w żaden sposób nie mamy dowodów. Wiemy tylko: pole spłonęło. Ale widzieliśmy to. Więc musimy wierzyć w dziewczynę, w to, co zrobiła. Inaczej to tylko siły, których nie rozumiemy rządzące ziemią. Dziewczyny są szczęśliwe, myślą o wakacjach. Nie jedźcie pociągiem, mówię. Wypisują swoje imiona na parze szyby pociągu. Chcę powiedzieć, jesteście dobrymi dziewczynami, próbujcie zostawić swoje nazwiska za sobą. 4. Spędziliśmy cały dzień na żeglowanie po archipelagu, maleńkie wyspy, które były częścią półwyspu dopóki się nie rozpadał na fragmenty, które teraz widzisz porozrzucane po północnych wodach. Wydawały mi się bezpiecznie Myślę, dlatego, że nikt tam nie może mieszkać. Później siedzieliśmy w kuchni oglądając zapadający wieczór, zaczął padać śnieg. Najpierw raz, potem drugi raz. Umilkliśmy, zahipnotyzowani śniegiem jakby coś w rodzaju turbulencji to co było wcześniej ukryte stało się widoczne, coś w ciągu nocy teraz ujawniło się - W ciszy stawialiśmy pytania zadawane przez przyjaciół, którzy sobie ufają umęczeni nimi, każdy z nadzieją, że drugi wie więcej a kiedy tak nie jest, mam nadzieję że ich wspólne wrażenia będą stanowić wgląd. Czy jest jakaś korzyść z narzucania sobie świadomość, że trzeba umrzeć? Czy można przegapić życiową okazję? Takie tam pytania. Śniegu było dużo. Czarna noc przekształciła się w śnieżny dzień. Coś, czego nie widzieliśmy, zostało ujawnione. Tylko znaczenie nie zostało wyjaśnione.. 5. Po zimie pole znów wzeszło Ale nie było pofałdowanych bruzd. Zapach pszenicy unosił się, pewien rodzaj przypadkowych zapachów zmieszany z różnymi chwastami, dla których ludzie nie wymyśli jeszcze żadnego zastosowania. To było niezrozumiałe - nikt nie wiedział co się stało z rolnikiem. Niektórzy myśleli, że umarł. Inni mówili, że miał córkę w Nowej Zelandii, że pojechał do niej wychować wnuki zamiast siać pszenicę. Okazuje się, że natura nie jest taka jak my; nie ma magazynu pamięci. Pole nie boi się zapałek, młodych dziewcząt. Nie pamięta o bruzdach także. Zostaje zniszczone, zostaje wypalone a rok później znowu żyje jakby nie wydarzyło się nic niezwykłego. Rolnik wygląda przez okno. Może w Nowej Zelandii, może gdzieś indziej. I myśli: moje życie się skończyło. Jego życie miało sens gdy pracował w polu; nie wierzy już w robienie czegokolwiek poza rolą. Jestem, myśli, przypisany ziemi. Pamięta dzień, w którym spłonęło pole, nie, myśli, że był to przypadek. Coś głęboko w nim powiedziało: mogę z tym żyć, Mogę z tym walczyć. Straszną chwilą była wiosną, gdy jego praca została zniszczona, wtedy zrozumiał, że ziemia nie wie jak rozpaczać, że to się zmieni. I dalej żyć będzie bez niego.
Omówienie poematu
Cześć 1
Poemat „Averno”, od którego pochodzi tytuł tomiku, już w pierwszym zdaniu sprawia problem tłumaczowi, zaczyna się od mocnego stwierdzenia, że:
You die when your spirit dies.
Otherwise, you live.
You may not do a good job of it, but you go on —
something you have no choice about.
Problematyczne jest „You” , „ty” umrzesz, twój duch też umrze. W języku angielskim słowo spirit to w polskim duch. Słowo soul to dusza, dlatego, trzeba być bardzo uważnym, gdy się czyta lub tłumaczy ten poemat. Warto w tym momencie zastanowić się nad tym czym się różnią od siebie słowa spirit i soul. Trudno jest się nie zgodzić z poetką, że spirit jest częścią człowieka za jego życia, a po śmierci mamy duszę, soul.
W drugiej zwrotce w pierwszym wersie pojawia się zaimek “I” czyli “ja”, z nim też w tej części nie będziemy mieć problemu, natomiast może być mały problem z „They” czyli dziećmi.
When I tell this to my children
they pay no attention.
The old people, they think —
this is what they always do:.
Problem z dorastającymi dziećmi i dziećmi w ogóle, które nie chcą być religijne, wierzące, wypowiadają się na temat religii i Boga lekceważąco jest znany dorosłym odkąd tylko religia powstała. Jest to problem międzypokoleniowy , i o tym pisze a raczej uskarża się poetka w drugiej zwrotce. Dzieci nie tylko izolują się od starszych, ale także nie lubią słuchać wspomnień o przeszłości, tym bardziej o śmierci i umieraniu, o tym jest druga część pierwszej zwrotki.
They wink at each other;
listen to the old one, talking about the spirit
because he can’t remember anymore the word for chair
Dzieci mrugają do siebie, porozumiewają się poza plecami dorosłych szydząc z nich będąc przekonane, że starzejący się ludzie wolą rozmawiać o odejść na druga stronę ponieważ o życiu współczesnym nie wiele wiedzą, „wypadli z obiegu”, poza tym pamięć ich szwankuje na tyle, że najprostszy przedmiot, na którym siedzą sprawia im kłopot z zapamiętaniem nazwy tego sprzętu.
W trzeciej zwrotce, która ma tylko trzy linijki przymiotnik alone/samotna jest powtórzony w każdej z nich, powód jest bardzo oczywisty, samotność, to nie to samo co bycie samotnym, gdzie nie ma do kogo otworzyć ust.
it is terrible to be alone.
I don’t mean to live alone —
to be alone, where no one hears you.
Trudno jest z nią się nie zgodzić, do samotności już więcej w tym poemacie nie powróci.
W czwartej zwrotce, która jest kupletem pojawia się krzesło, które stanie się symbolem samotności, I remember the word for chair. Pamieć o krześle ma być dowodem na to, że jeszcze nie jest aż tak źle z naszą pamięcią i z nami jako tako w ogóle. Krzesło powróci pod koniec tej zwrotki jako dowód na to, że siedzenie przez długie dekady niczego nie zmienia, duch jest śmiertelny, musi ulecieć/opuścić nasze ciało i jest bez znaczenia, czy będziemy pamiętać wszystkie krzesła na których siedzieliśmy czy nie i tak musimy umrzeć.
Dramat stopniowany z zwrotki na zwrotkę wzrasta, punktem kulminacyjnym jest szósta zwrotka. W niej narratorka bardzo przeżywa swoje przygotowania do zejścia z tego świata, tak bardzo, że wpadła w depresję i próbuje wydostać się z niej za pomocą nowych tabletek. „Wiem, co mówią, kiedy nie jestem w pokoju.” Najwidoczniej dopadła ją depresja Ironia polega na tym, że tabletki nie za bardzo pomagają, myśli o śmierci są od nich silniejsze.
I know what they say when I’m out of the room.
Should I be seeing someone, should I be taking
one of the new drugs for depression.
I can hear them, in whispers, planning how to divide the cost
Słyszy także rozmowy swoich dzieci, które poza jej plecami szepczą o niej i jej ewentualnej śmierci, nawet o kosztach pogrzebu, jak je podzielić między sobie. Podsłuchanie i to nawet przypadkiem takie rozmowy, nie jest miłe. Można zastanowić się skąd ta obsesja umierania i „rozstrzelanie” tematu umiera w twórczości Gluck?” Tego z tego wiersza się nie dowiemy, natomiast poetka dalej drąży ten temat w zwrotce ósmej, ale tym razem to ona współczuje swoim bliskim, który muszą patrzeć na jej umieranie, które określiła jako, „fall apart”/ rozpadanie się.
Bad enough, they think, to watch me fall apart. Bad enough without this lecturing they get these days as though I had any right to this new information.
Wystarczająco przykro, uważają, patrzeć jak się rozpadam. Wystarczająco przykro bez tych pouczeń, jakie mają w te dni Jak bym miała jakieś jakiekolwiek prawo do tych nowych informacji.
Zwrotka ta kończy się stwierdzeniem, że: Pomyśl o tym: sześćdziesiąt lat siedzenia na krzesłach. A teraz śmiertelny duch szuka tak otwarcie, tak nieustraszenie – Think of it: sixty years sitting in chairs. And now the mortal spirit seeking so openly, so fearlessly — 9 i 10 zwrotka They’re living in a dream, and I’m preparing to be a ghost. I want to shout out the mist has cleared — It’s like some new life: you have no stake in the outcome; you know the outcome. Think of it: sixty years sitting Cześć tą kończą dwie krótkie linijki, w których autorka podnosi zasłonę, aby zobaczyć z czym się żegna. To raise the veil. To see what you’re saying goodbye to. Ciekawe jest to, że nie chce zobaczyć to co ją czeka, albo to co już zostało dla niej przygotowane, ale chce raz jeszcze zobaczyć z czym się rozstaje.
Część 2
Nie ma w niej już tyle dramatu osobistego, co w pierwszej i akcja jej rozgrywa się na zupełniej innej płaszczyźnie, bo na łonie przyrody, na polu zimową porą, gdy jest ono pokryte śniegiem. Pierwsza zwrotka jest bardzo osobista, zaczyna się od „I”, ja, wciąż jest nastrój przygnębienia, nie taki jaki panował w pierwszej części, ale wciąż da się wyczuć w powietrzu przemijanie:
I didn’t go back for a long time. When I saw the field again, autumn was finished. Here, it finishes almost before it starts — the old people don’t even own summer clothing.
Jesień się skończyła nadchodzi zima i rozpoczyna się nowy rozdział w przyrodzie a wraz z nim, także człowiek, staje i przeżywa to co było i zaczyna zastanawiać się nad tym co będzie. W drugiej zwrotce coś się wydarzyło w polu, ktoś je podpalił, sprawca jest nieznany, ale podejrzenie pada na dziewczynę/kobietę która ucieka, policja jej szuka : the police didn’t catch the girl/ policja nie złapała dziewczyny. Co dokładnie się stało nie wiemy, ale rolnik też gdzieś zniknął , być może nawet, że gdzieś indziej się przeprowadził lub wyprowadził, podobnie jest z dziewczyną, która mogła nawet wyprowadzić się do innego kraju, w którym nie ma pól. Akcja wiersza zaczyna robić się coraz ciekawsza, bo czytelnik chciałby wiedzieć, co się tak naprawdę wydarzyło, a wydarzyło się coś strasznego, bo następną zwrotka rozpoczyna się od słów:
A disaster like this leaves no mark on the earth. And people like that — they think it gives them a fresh start.
Taka katastrofa/niepozostania śladu na ziemi/. Narratorka wiersza stoi długo na polu, wparuje się w nie, robi się ciemno i zimno, ale ona wciąż próbuje wyczytać z pola coś więcej niż tylko to, że jest ono zaorane. Dochodzi do wniosku, że jeśli nie ma zapisanej naszej przyszłości w ziemi, to czas traci na swoim znaczeniu, człowiek jest przypisany ziemi, ale dzieci narratorki tak nie Myślą, one szukają jej, aby sporządzić testament, w którym dostaną to co im się należy, obawiają się, że mogą nie zdarzyć i rząd wszystko zabierze. Ale ona nie chce niczego im dawać, twierdzi, że niczego nie ma, mówi wprost; powinno pójść ze maną w pole, popatrzeć na nie pokryte śniegiem, na nim wszystko co chcę im przekazać jest napisane, to po pierwsze, a po drugie nie chcę być spalona.
They should come with me sometime to look at this field under the cover of snow. The whole thing is written out there. Nothing: I have nothing to give them. That’s the first. The second is: I don’t want to be burned.
Tym drugim bardzo mocny i bardzo jasnym życzeniem kończy się część druga tego poematu. Narratorka pisze wprost, czego oczekuje od swoich dzieci, i co one powinny zrobić z jej ciałem po jej śmierci.
Cześć 3
W tej części w pierwszej linijce, pierwszej zwrotki nie ma już mowy o duchu ludzkim (spirit), ale o duszy(soul), która wędruje lub błąka się gdzieś w zaświatach, a na ziemi istoty ludzkie żyją w strachu. Pomiędzy błąkaniem/ wędrówką, a strachem jest dół grobowy.
On one side, the soul wanders. On the other, human beings living in fear. In between, the pit of disappearance.
Jeśli będziemy pamiętać, że tom „Averno” został napisany w 2006 roku, a „the pit of disappearance” , czyli głęboka dziura zaginięcia lub dół grobowy, który powstał w 2001 po ataku na the World Center, będzie łatwiej nam zrozumieć, o czym jest ta część. Averno, mityczne wejście Rzymian do podziemi, dziura, dół, miejsce pamięci a po 11 września, dół, w którym nikt nie przeżył, jest teraz wypełniony niewyobrażalną ludzką tragedią i cierpieniem.
Pomiędzy pierwszą a drugą częścią poetka zastosowała przerzutnię między zwrotkową, co wywołuje pewien efekt zaskoczenia, potęguję czujność w czytelniku, ten chwyt stylistyczny dodaje też dramatyzmu. W tej zwrotce nie ma mowy o duszy, ale pojawiaj się młode dziewczyny, które pytają się narratorki, czy będzie bezpiecznie blisko Averno? Przerzutnia ta powoduje pewne zakłopotanie, bo dziewczyny są zmarznięte, chcą pojechać na południe, chociażby na chwilkę aby się ogrzać, jedna z nich jakby żartem dodaje, na południe, ale nie za daleko. Narratorka odpowiada, że jest bezpiecznie tak jak wszędzie i taka odpowiedź zadowala młode dziewczyny, ale narratorka reflektuje się i dochodzi do wniosku, że tak właściwie, to nigdzie nie ma bezpiecznie . Takie miejsca jak to są wszędzie, młode dziewczyny udają się do nich, i ślad po nich zanika.
Autorka po raz kolejny zastosowuje przerzutnię, tym razem wraca do pola, tego z pierwszej części i do tej dziewczyny z pierwszej części, którą poszukiwała policja, która przed nią gdzieś uciekła, a może nigdy nie istniała, bo jak sama stwierdza, nigdy nie było dowodów na jej istnienie. Jedynie co wiemy, to, że pole było i spłonęło. Sprawczyni podpalenia, jest poszukiwana przez policję, po pierwsze za podpalenie, a po drugie „gdzieś” zaginęła, być może nigdy nie istniała, ale przecież pole same się nie popaliło.
Dziewczyna z pierwszej części jest tajemnicza podpalaczką pola i właściwie nic o niej nie wiemy, natomiast dziewczyny z trzeciej części jak mówi narratorka są szczęśliwe i myślą o wakacjach, ale ostrzega je od jazdy pociągiem po raz kolejny bo robiła to na początku tej części.
they write their names in mist on a train window. I want to say, you’re good girls, trying to leave your names behind
A gdy te wypisują swoje imiona na parze (mist to mgła) na szybie wagonu nazwie je dobrymi dziewczynami, które próbują zostawić swoje nazwiska za sobą. Ludzkie życie, to może być metaforą mgły, jest i go nie ma i zapisywanie swoich nazwisk na zaparowanej szybie pociągu to marny dowód na nasze istnienie, bardziej na nasze nieistnienie. Ludzkie istnienie jest jak mgła, jak oddech, jak para w płucach dopóki jest to żyjemy
Pociąg w drugiej połowie XX wieku jest symbolem zła, pociągami zostało wywiezionych z własnych krajów i miast miliony ludzi do obozów zagłady, gdyby nie one skała niemieckiego ludobójstwa byłaby o wiele mniejsza. Dlatego te nazwiska dobrych dziewcząt pisane na parze wodnej niczego dobrego nie wróżą.
Część 4
Pojawia się zaimek We/my, który sprawia pewien kłopot, bo nie wiemy, czy „ we” to kobiety/dziewczyny, czy kobieta i mężczyzna, a może dwóch mężczyzn.
Z treści poematu, ani z tej części nie za bardzo wynika kto to są „we”. W części tej nie pada słowo zima/winter, ale parokrotnie pada słowo snow/śnieg. Nie ma też opisu zimy, ale jest śnieżnobiały puch:
The snow was heavy. The black night
transformed into busy white air.
Śniegu było dużo. Czarna noc przemieniła się w śnieżny dzień.
Opisy padającego śniegu to także obrazy piękna natury/przyrody/śmierci, ponieważ zima jest takim stanem zawieszenia pomiędzy życiem a śmiercią, to czas obumarcia natury.
Pierwsza część tej zwrotki rozpoczyna się od stwierdzenia:
We spent the whole day
sailing the archipelago,
the tiny islands that were
part of the peninsula
We wcześniejszej części trzeciej czytelnik tego poematu był na dworcu kolejowym, teraz jest na archipelagu, małych, rozrzuconych wysp, które kiedyś były częścią półwyspu. W dalszej części akcja poematu przenosi się z żeglowania do siedzenia w kuchni, której oglądają zachód słońca oraz obserwują w ciszy spadający śnieg, który jako narratorka określiła zahipnotyzował ich: We grew silent, hypnotized by the snow. Spadający śnieg i cisza, spowodowały, że pewnym momencie padły pytania, takie, które zadają sobie tylko dobrzy przyjaciele:
Is there any benefit in forcing upon oneself the realization that one must die? Is it possible to miss the opportunity of one’s life? Czy jest jakaś korzyść z narzucania sobie świadomość, że trzeba umrzeć? Czy można przegapić życiową okazję?
Przez całą noc padał śnieg, który w dzień swoją białością rozjaśnił wiele spraw w dzień. Część ta kończy się dwu wierszem, w którym narratorka stwierdza:
Something we hadn’t seen revealed. Only the meaning wasn’t revealed. Coś, czego nie widzieliśmy, zostało ujawnione. Tylko znaczenie nie zostało ujawnione.
Z tego wynika, ze czegoś ci dwoje się dowiedzieli, ale nie potrafią zrozumieć/pojąc znaczenia tego, ponieważ, znaczenie tego co zrozumieli nie zostało ujawnione.
Cześć 5
Rozpoczyna się wersem, w którym stwierdzono, After the first winter, the field began to grow again. Rzeczownik winter jest symbolem/momentem utraty wiary w życie, okresem czy coś się już definitywnie zakończyło. Jednak w tej samej zwrotce pojawiają się rzeczowniki furrows i wheat, to one wyjaśniają nam, że zima to tylko zwyczajna pora roku, bo po niej już na polu rośnie pszenica, czuć je zapach, czyli wszystko jest tak jak powinno być. Poza chwastami, które wydzielają specyficzny aromat, dla którego ludzie jeszcze nie wymyślili ani nazwy, ani zastosowania.
After the first winter, the field began to grow again
But there were no more orderly furrows.
The smell of the wheat persisted, a kind of random aroma
intermixed with various weeds, for which
no human use has been as yet devised.
Najwięcej ma wspólnego z drugą częścią i jest najłatwiej obie je powiązać poprzez osoby rolnika, którego narratorka poematu dopuszcza do głosu, a ten przyznaje się do swojej porażki, bo opuścił swoją ojcowiznę i wyjechał/wyemigrował gdzieś na koniec świata, do Nowej Zelandii.
Someone said he had a daughter in New Zealand,
that he went there to raise
grandchildren instead of wheat.
Zwrotka kończy się stwierdzeniem, że rolnik zamiast orać pole, będzie teraz wychowywał wnuki. Nowa Zelandia i farmer/rolnik pojawiają się także w czwartej zwrotce, tym razem rolnik myśli o kończącym się życiu, wyglądając przez okno, przez które nie widzi żadnego pola, bo pole jest kwintesencją jego życia, stąd te czarne myśli o kończącym się życiu.
Rolnik, mężczyzna przegrał z Matką Naturą, a także przegrał z kobietą/dziewczyną/ ziemią, która jak sam stwierdził „Has overpowered me”, czy zwyciężyła mnie, pokonała. Dziewczyna podpalaczka jest połączona się polem, chociaż w trzeciej części w zwrotce szóstej i siódmej też jest mowa o polu i dziewczynie.
W trzeciej zwrotce tej części jest bardzo ciekawe stwierdzenie, z którym jest łatwo się zgodzić: pole nie boi się zapałek małych dziewczynek, ani nie pamięta bruzd, można je zabić, spalić, podpalić i w następnym roku, ono żyje od nowa, tak jakby nic się nie wydarzyło.
The field doesn’t become afraid of matches,
of young girls. It doesn’t remember
furrows either. It gets killed off, it gets burned,
and a year later it’s alive again
as though nothing unusual has occured.
Pole jest polem i nigdy( prawie) nie traci swojej tożsamości w przeciwieństwie do człowieka, który mówi: jestem kierowcą autobusu, lekarzem, stolarzem, informatykiem. Uważamy nasz zawód, to co robimy, za ogromną cześć tego, kim jesteśmy. Pole nie, pole jest pole, nawet jeśli jest w tym roku zaorane, za rok tego nie będzie widać. Ludzie gubią swoją tożsamość z wiekiem, gdy przechodzą na emeryturę, utrata pracy, wykonywanie zawodu może spowodować, że wielu z nas wpada w depresję, cierpi traci swoją tożsamość. O tym też jest poemat „Averno”.
Część piąta kończy się stwierdzeniem, że
The terrible moment was the spring after his work was erased,
when he understood that the earth
didn’t know how to mourn, that it would change instead.
And then go on existing without him.
Straszną chwilą była wiosną, gdy jego praca została zniszczona, wtedy zrozumiał, że ziemia nie wie jak rozpaczać, że to się zmieni. I dalej żyć będzie bez niego
Dojście do takiego wniosku, „że ziemia nie wie jak rozpaczać” i „dalej żyć będzie bez niego”, zabrało rolnikowi całe życie. Stwierdzenie„how to mourn” wiedzieć jak rozpaczać, jest elementem ludzkiej tożsamości, który opiera się na relacji między ludźmi. Ale ziemia nie wie jak rozpaczać, dlatego może dalej istnieć/żyć bez człowieka/rolnika. Ziemia nie czuje, że „kogoś” traci, albo, że kogoś już nie ma. Ona od początku świata zmieniana przez człowieka, jednak nie zostało „uczłowieczona” i nie czuje się w żaden sposób związana z człowiekiem i nie ma żadnych wobec niego obowiązków, chociaż człowiek uprawia ją tysiące lat. Człowiek jest jej obojętny, wrogo do niej nastawiony, i to dzięki zimie ziemia czuje się sobą, ma swoją tożsamość, którą odbiera jej wiosna, gdy człowiek ją ora, bronuje, sieje, uprawia. Stąd też wers, który mówi; And then go on existing without him. I dalej będzie żyć bez niego.
Pieszyce, październik/listopad/ grudzień, 2020 r.