Kiedy najpierw jako dziecko, a potem dorosła już osoba, wracałam z samochodowych podróży po Europie, polsko-niemiecka granica w Jędrzychowicach, z każdym rokiem coraz bardziej zatarta i niewidoczna, oznaczała zwykle smutny koniec wakacji. Punkt, w którym niemiecka autostrada Bundesautobahn 4 przechodziła w polską drogę krajową E40, a potem w autostradę A4, kojarzył mi się z kresem przygód w obcych krajach, z bolesnym powrotem do zwykłej codzienności. Wprawdzie wraz z upływem czasu rzeczywistość po polskiej stronie stawała się barwniejsza i bardziej zachodnia, a trasa coraz gładsza, ale sama zmiana języka drogowych oznaczeń powodowała jakieś ukłucie w sercu. Po przekroczeniu granicy krajobraz za oknem jakoś mniej mnie interesował, a te ostatnie 160 km do Wrocławia wydawały mi się najnudniejszym odcinkiem trasy. Właściwie to wolałabym je nawet wymazać. Dzisiaj kreślę ją od nowa – przywołując już nie tylko swoje, ale i cudze wspomnienia. Badam polskie i niemieckie archiwa, przeglądam dokumenty, mapy, plany oraz zdjęcia. Chcę, żeby powstała z tych materiałów publikacja, której pierwszy zarys stworzę w czasie mikrorezydencji na przełomie czerwca i lipca, a w przyszłości także wystawa.
Zaczęłam zatem myśleć o A4 jako o zjawisku kulturowym, które może rzucić interesujące światło na nasze postrzeganie samych siebie i na punkt historii, w którym teraz jesteśmy, zwłaszcza jeśli weźmie się pod uwagę ograniczenia w przemieszczaniu spowodowane przez pandemię czy kryzys klimatyczny, gdzie transport samochodowy odgrywa znaczną rolę. Spostrzegłam, że warto się też przyjrzeć temu, co odróżnia tę mocno zakotwiczoną w lokalnym kontekście trasę od amerykańskiego mitu drogi jako kwintesencji wolności. Szczególnie, że droga oraz sama jej budowa, modernizacja, funkcja, może być wykorzystywana przez różne ustroje państwowe do propagowania przyjętych przez nie wartości i priorytetów. Zjawisko to z całą mocą ujawniło się w III Rzeszy, gdzie od 1933 roku zaczęto wdrażać projekt budowy autostrad, którego najstarszy — otwarty w 1936 roku odcinek A4 był częścią.
Autostrada to także mikrohistorie związanych z nią w rozmaity sposób zwyczajnych osób. One w ramach mojej mikrorezydencji będą mnie najbardziej interesować. Dlatego, jeśli posiadasz fotografie, wspomnienia, pocztówki, mapy, czasopisma — cokolwiek, co dotyczy autostrady A4 i chcesz się ze mną tym podzielić, to proszę o kontakt pod adresem: agata.ciaston@gmail.com
Roczny projekt „Od Bundesautobahn 4 do autostrady A4 i z powrotem” jest realizowany ze środków pochodzących ze stypendium Miasta Wrocławia.
Projekt „Autostrada A4: tam i z powrotem” realizowany jest w ramach programu „Otwarta Przestrzeń Twórcza – mikrorezydencje artystyczne w Ośrodku Postaw Twórczych we Wrocławiu (2022)”.
Agata Ciastoń
Agata Ciastoń jest niezależną kuratorką, nauczycielką i autorką tekstów. Uzyskała tytuł doktora w dziedzinie kulturoznawstwa na Uniwersytecie Wrocławskim (2014). Współpracuje z instytucjami kultury, edukacji oraz wydawnictwami. Była pomysłodawczynią, koordynatorką i kuratorką licznych wystaw z udziałem polskich i zagranicznych artystów. W swojej pracy interesuje się przede wszystkim problematyką różnorodnie pojmowanych granic i terytoriów. W jej projektach często powracają zagadnienia dotyczące krajobrazu oraz relacji człowieka ze światem zwierząt, roślin i rzeczy. W obecnych zainteresowaniach i praktykach kuratorskich skupia się także na potencjale współistnienia oraz przenikania się różnych mediów w projektach artystycznych.
